Het festivalseizoen begint binnenkort weer. Veiligheidsspecialisten houden hun hart vast voor de rage om gekleurd poeder over feestgangers of hardlopers (the Color Run) te strooien. Dat kan namelijk ontploffen. Vorig jaar vielen daardoor in Taiwan vijftien doden en ruim vijfhonderd gewonden.
Raymond van der Heide is risicodeskundige bij Interpolis. Interpolis is partnerexpert van Z24.
In de industrie en onder verzekeraars is het gevaar al meer dan een eeuw bekend: stofexplosies. Talloze onschuldige stoffen kunnen ontploffen als ze in poedervorm opdwarrelen en er een warmtebron in de buurt is (een hete lamp of sigaret bijvoorbeeld). Veel middelbarescholieren weten dat overigens van proefjes in de scheikundeles. Suiker bijvoorbeeld. Brandt nauwelijks. Maar als je poedersuiker uitstrooit en je houdt er een aansteker bij, begint het te knetteren.
Door die scheikundeproefjes lijken stofexplosies onschuldig, maar ze zijn het niet. Hele fabrieken worden er elk jaar door van de kaart geveegd, waarbij vaak doden vallen. In Jiangsu in China vielen in 2014 zelfs 146 doden toen een fabriek van een toeleverancier voor de autoindustrie ontplofte door aluminiumpoeder.
Kettingreactie
Het grote gevaar van een stofexplosie is de kettingreactie die kan optreden. De eerste stofexplosie is klein – te vergelijken met dat scheikundeproefje – en ontstaat bijvoorbeeld doordat er bij een verbouwing opgehoopt stof van een balk dwarrelt. Door die kleine ontploffing ontstaat er een drukgolfje waardoor ook elders stof opdwarrelt en explodeert. Zo kan een stofexplosie in razendtempo en met vernietigende kracht door een heel complex trekken.
Industrieën die gevoelig zijn voor stofexplosies nemen daarom strenge veiligheidsmaatregelen in acht. De lucht in ruimtes waar stof op kan treden wordt bijvoorbeeld door grote afzuigkappen weggezogen. En hittebronnen zijn op gevoelige plaatsen uit den boze. Interpolis heeft een whitepaper opgesteld met tips om stofexplosies in je bedrijf te voorkomen.
Elke week ergens in Nederland
Ondanks alle regels en veiligheidsmaatregelen gaat het toch nog regelmatig mis. Volgens schattingen zou er in Nederland gemiddeld elke week ergens een stofexplosie plaatsvinden. Eens per maand vallen daar zelfs gewonden bij. De grootste risico’s lopen onder meer bedrijven die meel of veevoeder produceren of opslaan of waar houtmot (fijn zaagsel) ontstaat bij de productie. Mijn persoonlijke ervaring is dat grote bedrijven de zaak meestal wel goed onder controle hebben, maar bij veel (kleinere) timmerbedrijven zie ik soms situaties die ronduit gevaarlijk zijn.
Omdat stofexplosies altijd een industrieel probleem waren, kwamen ze maar zelden in de media. ‘Gewone’ mensen hadden er ook nauwelijks mee te maken. Maar dat is helaas veranderd door een rage die sinds een aantal jaren wereldwijd behoorlijk populair geworden is: het strooien van felgekleurd poeder over (feestende) mensenmassa’s. Dat poeder lijkt heel onschuldig, want vaak is het niks anders dan gekleurd meel of maïzena. Maar het is levensgevaarlijk.
Waterfestival
Vorig jaar ging het voor het eerst goed mis. Bij een openluchtfestival (het ‘waterparkfestival’) in Taiwan. Daar werd gekleurd poeder (maïzena) over duizenden dansende jonge mensen gespoten. En plotseling ontplofte het. Ruim vijfhonderd mensen raakten gewond, van wie ongeveer tweehonderd ernstig. Inmiddels zijn er vijftien gewonden overleden. Een aantal Aziatische landen legden dergelijke kleurpoederfeesten vervolgens wijselijk aan banden.
Maar in Nederland lijkt de ramp in Taiwan inmiddels vergeten. Terwijl de kleurenpoederrage ook hier snel populairder wordt. Ik denk bijvoorbeeld aan de zogenoemde Color Runs: vijf kilometer hardlopen waarbij de poederkanonnen onderweg hun werk doen.
Wetgeving loopt achter
In de industrie worden de richtlijnen die stofexplosies moeten voorkomen alleen maar strenger. Zo worden binnenkort nieuwe, Europese richtlijnen van kracht: ATEX 153 en ATEX 114. Maar voor festivals en andere activiteiten voor het grote publiek zijn er (nog) helemaal geen richtlijnen. De wet loopt wat dat betreft nog hopeloos achter de veranderde werkelijkheid aan.
Het enige wat ik kan doen is festival- en Color Run-organisatoren tot grote voorzichtigheid manen. Laat alsjeblieft de brandweer of de verzekeraar meekijken als je kleurpoederplannen hebt. En ben je deelnemer aan zulke activiteiten en zie je wolken gekleurd stof neerdalen, blijf daar dan alsjeblieft uit de buurt! Een tweede Taiwan, maar dan in Nederland: ik moet er niet aan denken.
Raymond van der Heide is risico-expert bij Interpolis. In een reeks bijdragen laat Interpolis bedrijven zien hoe ze doordacht kunnen omgaan met risico’s. Interpolis is partnerexpert van Business Insider Nederland.